Cudurka Ayboola (Ebola Virus Disease)
Ebola waa cudur faafa oo ay keento fayraska Ebola (Ebola Virus), kaas oo la xiriira fayraska loo yaqaan Marburg. Fayrasku wuxuu sababi karaa cudur halis ah oo saameeya bini’aadamka iyo xayawaanka qaarkood, sida dawacooyinka iyo daayeerada.
1 Taariikhda Cudurka Ebola
Cudurka Ebola waxaa markii ugu horreysay la aqoonsaday sanadkii 1976, iyadoo markii hore uu ka dillaacay laba goobood oo kala duwan:
1. Nzara, South Sudan
2. Yambuku, Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo, meel u dhow Webiga Ebola oo magaciisa cudurku ka soo jeedo.
2 Taariikhda Cudurka Ebola
Cudurka Ebola waxaa markii ugu horreysay la aqoonsaday sanadkii 1976, iyadoo markii hore uu ka dillaacay laba goobood oo kala duwan:
1. Nzara, South Sudan
2. Yambuku, Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo, meel u dhow Webiga Ebola oo magaciisa cudurku ka soo jeedo.
3 Sida Cudurka Epola U Faafo
Fayraska Ebola wuxuu ku faafo qofka ama xayawaanka buka isagoo xiriir la leh:
Dheecaannada jirka sida dhiigga, candhuufta, matagga, saxarada, iyo kaadida.
Hilibka ama unugyada xayawaanka buka.
Taabashada qalabka ama walxaha uu taabtay qofka buka.
4 Calaamadaha Cudurka Ebola
Cudurka wuxuu leeyahay muddada dhillinta (incubation period) oo u dhexeysa 2-21 maalmood, calaamaduhuna waxay u kala horreeyaan sidan:
1. Calaamadaha hore: Xumad, madax-xanuun, murqo xanuun, iyo daal.
2. Calaamadaha dambe: Matag, shuban, cunaha oo xanuuna, iyo xanuun caloosha ah.
3. Halis dheeraad ah: Dhiig-bax gudaha ah iyo mid dibadda ah, sida dhiig ku yimaada indhaha, sanka, ama caloosha.
5 Saameynta iyo Khasaaraha Ka Dhashay
Cudurka Ebola wuxuu sababay dillaacyo halis ah oo galaafatay nolol badan, gaar ahaan qaaradda Afrika.
6 Dillaacyada ugu waaweyn cudurka Ebola:
1976: Dillaacii ugu horreeyay oo dilay boqolaal qof.
2014–2016: Dillaacii ugu weynaa ee ka dhacay Galbeedka Afrika, kaas oo saameeyay wadamada Guinea, Sierra Leone, iyo Liberia. Waxaa ku dhintay in ka badan 11,000 qof oo ka mid ah dad gaaraya 28,000 oo uu ku dhacay.
2018–2020: Dillaac ka dhacay Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo, kaas oo ahaa kii labaad ee ugu dhimashada badnaa.
Sida Loo Daweeyo Cudurka Ebola
Weli daawo gaar ah oo si toos ah cudurka u bogsiin karta lama hayo, laakiin waxaa jira habab badan oo lagu xakameeyo una badan daaweyn taageero ah:
1. Daaweynta taageerada ah:
Siiinta dheecaannada iyo faleebooyinka (IV fluids) si loo joojiyo fuuqbax.
Kordhinta heerarka ogsijiinta iyo cadaadiska dhiigga.
Daaweynta cudurrada ka dhasha, sida caabuqyada kale ee bakteeriyada.
2. Daawooyinka la tijaabiyay:
Inmazeb iyo Ebanga: Waa dawooyin cusub oo loo isticmaalay dillaacyadii ugu dambeeyay.
3. Tallaalka: Waxaa jira tallaalka loo yaqaan rVSV-ZEBOV, kaas oo si weyn loo isticmaalay si loo xakameeyo fiditaanka cudurka.
7 Qaabka looga hortagga Cudurka Ebola
Ka hortagga Ebola wuxuu ku saleysan yahay:
Ka fogaanshaha xiriirka tooska ah ee dadka buka iyo xayawaanka la tuhunsan yahay inuu qabo Ebola.
Ku dhaqidda gacmaha si joogto ah saabuun iyo biyo.
Ka hortagga faafidda iyadoo la isticmaalo qalabka ilaalinta, sida gacmo-gashiyada iyo maaskaro.
Gudbinta wacyi-gelinta si loo yareeyo khataraha ka iman kara caadooyinka qaarkood, sida taabashada maydka.
Cudurka Ebola waa cudur saameyn halis ah leh, laakiin horumar ku yimid daaweynta iyo tallaalada ayaa yareeyay khatarta dhimashada sanadihii ugu dambeeyay.
0 Comments